Polacy czują bluesa cz.1

Polscy wykonawcy muzyki popularnej nie cieszą się dużym zainteresowaniem na zagranicznych rynkach muzycznych. Inaczej ta sytuacja wygląda w przypadku kompozytorów jazzowych, takich jak np. Leszek Możdżer oraz Tomasz Stańko, którzy są uznanymi na całym świecie artystami. Nie wszyscy jednak wiedzą, że w XX wieku Polacy również znacząco wpłynęli na rozwój bluesa oraz rocka.

Był 12 marca 1917 roku, kiedy w polsko-żydowskiej rodzinie na świat przyszło dziecko, które kilkanaście lat później miało odmienić historię muzyki popularnej. Mowa tutaj o Lejzorze Czyżu, który urodził się w liczącej niewiele ponad 2 tysiące mieszkańców wiosce Motyl nad rzeką Jasiołdą. Miejsce to obecnie znajduje się czterdzieści kilometrów na zachód od Pińska na Białorusi. Po 5 latach, od narodzin Lejzora, na świat przyszedł jego brat Fiszel, który w przyszłości także miał wpłynąć na historię muzyki popularnej.

Pogarszająca się sytuacja materialna rodziny zmusiła ich ojca, Józefa Czyża, do podjęcia decyzji o przeprowadzce do Częstochowy. Niestety nie przyniosło to żadnych zmian i Czyżowie znowu musieli zmienić miejsca zamieszkania. Tym razem czekała ich jednak już nie tylko zmiana miasta, ale także kontynentu. Pierwszą osobą, która udała się na emigrację była głowa rodzinny. Józef Czyż postanowił wyjechać do Stanów Zjednoczonych, które przez wiele lat były uznawane za początek nowego i lepszego życia. W 1928 roku do Nowego Jorku przyjechała cała rodzina Czyżów, która następnie dołączyła do mieszkającego w Chicago Józefa Czyża i osiedliła się w domu przy 1425 South Karlov Street. Od tego momentu, to właśnie amerykańska ziemia stała miejscem, gdzie dwaj bracia dorastali oraz chodzili do szkoły. Oprócz zmiany miejsca zamieszkania rodzina Czyżów przyjęła także nowe nazwisko Chess, a imiona chłopców zastąpione amerykańskimi - Leonard i Phil.

Zdjęcie: uncamarvy.com

Dużą zmianą w życiu dorastających braci był wybuch II wojny światowej. To właśnie wtedy Phil został powołany do wojska, a Leonard, który w dzieciństwie chorował na polio, został zwolniony z tego obowiązku i zajął się rozwijaniem swojego interesu. Pierwszym pomysłem na biznes, jakim zajął się młody Lejzor, było kupowanie sklepów monopolowych, które następnie przekształcał na nocne kluby. Gdy wojna już ucichła, a Phil wrócił do Stanów Zjednoczonych, bracia postanowili razem zająć się rozwijaniem interesu. Jednym z najpopularniejszych klubów braci Chess był jazzowy The Macomba, znany także jako Macomba Lounge, który znajdował się na południowej stronie miasta pod adresem 3905 South Cottage Grove. Można było tam m.in. usłyszeć takie gwiazdy jazzu jak Louis Armstrong, Lionel Hampton, Gene Ammonds, Billy Eckstine i Ella Fitzgerald. Klub stał się również popularny pośród uzdolnionych muzycznie czarnoskórych robotników, którzy uciekając z plantacji bawełny w Delcie Missisipi, przyjeżdżali do miasta w poszukiwaniu lepszego życia.

Momentem przełomowym w życiu Leonarda i Phila był rok 1947. To właśnie wtedy bracia Chees dowiedzieli się, że wytwórnia płytowa Aristocrat Records szuka inwestora. Jej ówczesnymi właścicielami byli Charles i Evelyn Aron oraz Art Sheridan. Sytuacja ta się jednak szybko zmieniła i Leonard bez wahania postanowił zainwestować w młodą wytwórnię fonograficzną stając się współwłaścicielem wspomnianej firmy. W 1948 roku postanowił on jednak wykupić pozostałe akcje inwestorów.

Największą gwiazdą młodej wytwórni Aristocrat Records był McKinley Morganfield, który później był znany jako Muddy Waters. To właśnie dla tej wytwórni nagrał on takie utwory jak "Gypsy Women" i "Little Annie Mae", które zostały zarejestrowane podczas sesji nagraniowych w 1947 i 1948 roku. Jego kariera zaczęła się jednak znacznie wcześniej, bo już w 1941 roku na plantacji w Delcie Missisipi. Wtedy zarejestrował swoje pierwsze nagrania dla folklorysty i etnomuzykologa - Alana Lomaxa. Nie przyniosło mu to jednak dużego sukcesu i z tego względu postanowił przenieść się do Chicago. Wtedy też zamienił gitarę akustyczną na elektryczną, utworzył zespół i zaczął występować w Wietrznym Mieście.

Kariera Muddy'ego Watersa rozwinęła się dopiero, kiedy podpisał kontrakt z wytwórnią Chess Records. Droga do tego sukcesu nie była jednak taka prosta, ponieważ pierwsza próba nawiązania kontaktu ze wspomnianą firmą fonograficzną zakończyła się porażką. Wszystko zaczęło się od przesłuchania w wytwórni Chess Records, gdzie Muddy Waters pojawił się z polecenia łowcy talentów Sammy'ego Goldberga. Jego występ nie zainteresował jednak Leonarda, ponieważ był on jedynie zainteresowany nagrywaniem jazzu. Wiara Sammy'ego Goldberga, w muzykę Muddy'ego Watersa, była jednak na tyle silna, że zaczął on przekonywać Lejzora do wzięcia udziału w koncercie muzyka. W tym momencie wszystko się odmieniło. Leonard będąc zachwycony reakcją publiczności zdecydował się podpisać z muzykiem kontrakt, który pozwolił Watersowi stać się prawdziwą gwiazdą sceny bluesowej.

Kolejna ważna zmiana w życiu braci Chess nastąpiła w 1949 roku. To właśnie wtedy przejęli oni wszystkie udziały wytwórni i stali się jedynymi właścicielami firmy Aristocrat Recording Corporation. Po roku postanowili także zmienić nazwę na Chess Records, a Muddy Waters stał się ich największą gwiazdą i nagrał takie przeboje jak "Rollin' Stone" i "Walkin' Blues".

Dla wytwórni Chess Records zaczęli także pracować najbardziej utalentowani producenci, którzy specjalizowali się w muzyce bluesowej. Przykładem może tutaj być Ralph Bass współpracujący również z takimi wytwórniami jak Black & White Records, Savoy Records, King Records, Federal Records. W swojej karierze współtworzył muzykę z takimi muzykami jak Etty James, Johna Lee Hookera, Howlin' Wolf i Muddy Waters. Innym przykładem jest Willie Dixon, który był muzykiem, producentem i poszukiwaczem talentów. Głównym producentem w wytwórni Chess Records był natomiast Billy Davis, który był odpowiedzialny za nagrania takich artystów jak Etta James, The Dells, Billy Stewart, Fontella Bass, Sugar Pie DeSanto, Little Milton. Z wytwórnią współpracowali również tacy producenci jak Charles Stepney, basista i producent Louis Satterfield oraz realizatorzy nagrań Malcolm Chisolm, a w latach 1960-1975 Ron Malo.

Nowa nazwa wytwórni przyniosła także początek nowej serii wydań albumów muzycznych, które zaczęto wydawać od numeru 1425. Liczba ta nie była przypadkowa, ponieważ nawiązywała do pierwszego domu rodzinnego, w którym bracia Chess zamieszkali po przybyciu do Stanów Zjednoczonych - 1425 South Karlov w Chicago.

Kolejna zmiana dla wytwórni Chees Records nastąpiła w 1957 roku. To właśnie wtedy firma została zadokowana pod nowym adresem 2120 S. Michigan Avenue. Wytwórnia od tego momentu mieściła się w starej fabryce części samochodowych, którą postanowiono zaadaptować na profesjonalne studio nagrań.

Zdjęcie: americanbluesscene.com (Siedziba wytwórni Chess Records przy 2120 S. Michigan Avenue)

Rosnąca popularność wytwórni oraz Muddiego Watersa spowodowała napływ młodych bluesmanów do Chicago. Pochodzili oni zazwyczaj z Mississippi i swoje pierwsze kroki stawiali w zespole Watersa. Przykładem takiego muzyka był Little Walter Jacobs uznawany za największego wirtuoza harmonijki bluesowej. Jego przygoda w Wietrznym Mieście zaczęła się w 1947 roku, gdzie swoje pierwsze kroki stawiał na Maxwell Street. Po roku muzyk wstąpił w szeregi grupy Watersa i razem z nim tworzył historię elektrycznego chicagowskiego bluesa.

Związek Little Walter Jacobs z grupą Watersa trwał jednak tylko cztery lata. W 1952 roku muzyk postanowił rozpocząć karierę solową i zyskał dużą popularność dzięki piosence "Juke", która zagościła na szczycie listy przebojów magazynu "Billboard". Na kolejny sukces Little Walter Jacobs musiał jednak czekać aż trzy lata i dopiero, zarejestrowany w 1955 roku, wokalny utwór "My Babe" przyniósł mu kolejny rozgłos.

Kolejnym ważnym artystą w historii Chess Records został Chester Arthur Burnett, znany jako Howlin' Wolf. Bluesman został wypromowany przez Sama Phillipsa, który był później znany również jako założyciel wytwórni płytowej Sun Records i odkrywca talentu Elvisa Presleya. Pierwsze utwory Howlin' Wolf zarejestrował 14 maja 1951 roku w Memphis Recording Service, które należało do Sama Phillipsa. Podczas sesji nagraniowej artysta utrwalił na taśmie dwa utwory zatytułowane "Moanin' at Midnight" oraz "How Many More Years". Piosenki zostały wydane nakładem wytwórni Chees Records, z którą Sam Phillips miał zawartą umowę. Utwory odniosły duży sukces i dotarły na wysoką pozycję na liście przebojów.

Rok 1952 był kolejną ważną datą w działalności wytwórni Chess Records oraz życiową zmianą dla Howlin' Wolfa, który po namowach przeprowadził się do Chicago, gdzie mógł dalej rozwijać swoją karierę. Artysta w Wietrznym Mieście zaczął występować w lokalnych klubach bluesowych, a szefowie wytwórni mieli na miejscu bardzo utalentowanego muzyka, który dla nich nagrywał. Jego muzyka miała nie tylko znaczenie dla Chess Records, ale także dla innych artystów, którzy inspirowali się jego twórczością. Do tej grupy można zaliczyć m.in. takich wykonawców jak Paul Butterfield Blues Band, Cream, Jimi Hendrix, John Fogerty, Woodrow Adams, Floyd Jones, Johnny Shines, Little Wolf, The Yardbirds, John Littlejohn, The Rolling Stones, Captain Beefheart.

Muddy Waters, Howlin' Wolfa czy Little Waltera, nie byli jednak jedynymi muzykami, którzy nagrywali dla braci Chess. W Chess Records swoje płyty wydawali tacy wykonawcy jak np. Sonny Boy Wiliamson II (od 1955 r.), Lowell Fulson (od 1954 r.), Memphis Slim, Jimmy Rogers, John Lee Hooker (w 1966 r.), Willie Mabon czy Ellias Mcdaniels. W latach 60. do wytwórni Chess Records dołączyli Buddy Guy, Little Milton, Etta James, Koko Taylor, Otis Rush, Sugar Pie DeSanto i Tony Tucker, a nawet Elmor James i Sonny Terry.

Wytwórnia Chees Records nie była jednak jedyną firmą muzyczną jaką prowadzili bracia Czyż. Kolejną wytwórnią jaką wspólnie założyli była Checker Record utworzona w 1952 roku, która nagrywała tylko dla rozgłośni radiowych.

Połowa lat 50. przyniosła ze sobą także rozwój nowych stylów muzycznych, takich jak rock and roll, doo woop czy rockabilly. Wytwórnia odpowiadając na potrzeby odbiorców wzięła pod swoje skrzydła m.in. The Flamingos, The Moonglows oraz Dale'a Hawkinsa. W 1955 roku do Chess Records dołączył młody piosenkarz i gitarzysta z Saint Louis - Chuck Berry, który podczas wakacji poznał Muddy'ego Watersa, który namówił go do spotkania z braćmi Chess. Podczas spotkania muzyk zaprezentował kompozycję "Ida Red", która tak bardzo spodobała się właścicielom wytwórni, że postanowili ją wydać. Utwór ukazał się na rynku pod innym tytułem, który został zmieniony na "Maybellene". Brzmienie utworu pozwoliło jednak artyście oraz bracią Chess na kolejny duży sukces, ponieważ utwór trafił na szczyt listy przebojów i podbił serca słuchaczy. Sukces ten zapewnił także Chuckowi Berry'emu stałe miejsce w Chess Records, gdzie muzyk wydał takie przeboje jak "Roll Over Beethoven", "Johnny B. Goode", "Sweet Little Sixteen", "Rock and Roll Music", "Memphis", "Brown Eyed Handsome Man" czy "School Day".

Muzyka, którą tworzył Chuck Berry była także rewolucyjna jak na swoje czasy i wpłynęła na wielu ówczesnych oraz późniejszych wykonawców. Brzmienie muzyka charakteryzowało się wykorzystaniem elektrycznej gitary opartej na agresywnym i wyrazistym rytmie. Muzyk zaczął także w oryginalny sposób komponować swoje utwory, które słynęły z intra opartego na krótkim i prostym riffie granym na gitarze elektrycznej. Chuck Berry wyróżniał także wizerunek sceniczny, który opierał się na tzw. duck-walk - kaczym chodzie.

W 1956 roku przyszedł czas na kolejną firmę muzycznych braci, która została na początku nazwana Marterry, jednak szybko zmieniono ją na Argo. Pod tym szyldem wytwórnia działała do 1965 roku, ponieważ bracia zostali ponownie zmuszeni do zmiany nazwy na Cadet Records. Tym razem wynikało to z istnienia takiej samej firmy w Wielkiej Brytanii. Nowa wytwórnia braci Chesss od początku była silnie związana z jazzem, ponieważ już na początku wydawała pierwsze 10" albumy takich wykonawców jak Sonny Stitt, James Moody, Yusef Lateef, Gene Ammons, Lou Donaldson, Ahmad Jamal, Wes Montgomery i Ramsey Lewis. Zmiana nastąpiła jednak w latach 60. kiedy bracia założyli Cadet Concept, która zajmowała się nagrywaniem przeważnie rocka. Pod szyldem tej wytwórni na rynku ukazały się takie albumy jak "Electric Mud" i "After the Rain" Muddy'ego Watersa oraz "Rock, Rock, Rock", który był pierwszą płytą zawierającą filmową ścieżkę dźwiękową z rock and rollem.

Chess Records odegrał także ogromną rolę w historii grupy The Rolling Stones, ponieważ przygoda tego legendarnego zespołu rozpoczęła się od dnia kiedy Brian Jones spotkał Keitha Richardsa, u którego zauważył płytę "The Best of Muddy Waters" wydaną przez wytwórnię Chess Records. Muzyk zainteresował się wspomnianym wydawnictwem i chciał wiedzieć, gdzie można je kupić. Ich rozmowa zaprowadziła ich do utworzenia zespołu, który nazwali od tytułu piosenki "Rollin' Stone" Muddiego Watersa. Na tym jednak nie kończy się związek Chess Records i zespołu The Rolling Stones. W 1964 roku brytyjska grupa zarejestrowała swoje utwory w studiu firmy należącej do braci Chess. Część z nich ukazała się na amerykańskich wersjach albumów "December's Children (And Everybody's)", "Out of Our Heads" i "The Rolling Stones, Now!". Niektóre niewydane utwory znalazły się na bootlegu "Rough Stuff" z 1989 roku. Na albumie "12 X 5" można natomiast posłuchać utworu "2120 South Michigan Avenue", który został nagrany w hołdzie dla Chess Records. Tytuł utworu odnosi się do adresu, gdzie mieściła się siedziba wytwórni.

Druga połowa lat 60. przyniosła załamanie w Chess Records, a największą tragedią jaka wydarzyła się w firmie była śmierć Leonarda Chessa, który zmarł na atak serca 16 października 1969 roku. Po tym zdarzeniu wytwórnię przejął syn zmarłego właściciela, Marshall, który także poszedł w ślady ojca i był m.in szefem wytwórni zespołu The Rolling Stones - Rolling Stones Records.

W 1969 roku wytwórnia Chess Records została również sprzedana firmie GRT (General Recorded Tape) za 6,5 mln dol. Nowe przedsiębiorstwo przeniosło wytwórnie do Nowego Jorku i niedługo po tym Chess Records zniknęło z rynku muzycznego. W 1975 roku GTR sprzedała pozostałości po legendarnej wytwórni Chess Records firmie All Platinum Records. Kłopoty finansowe spowodowały jednak, że Chess Records znowu zmieniła właściciela i trafiła w ręce koncernu MCA. Od tego momentu wytwórnia zaczęła przeżywać swój renesans i wspomniana firma rozpoczęła wydawanie reedycji oraz niewydanych dotychczas nagrań.

W 1987 roku Leonard Chess został wprowadzony do Rock & Roll Hall of Fame. W budynku przy 2120 S. Michigan Avenue mieści się aktualnie muzeum i siedziba "Willie Dixon's Blues Heaven Foundation". O historii Chess Records oraz artystach związanych z tą wytwórnią powstał również film zatytułowany "Cadillac Records" w reżyserii Darnella Martina, w którym Adrien Brody wcielił się w rolę Leonarda Chessa.

Lista muzyków związanych z wytwórnią Chess Records: